Πολύτιμα μέταλλα

Συναλλαγές σε χρυσό και η αγορά των πολύτιμων μετάλλων

Ο χρυσός και άλλα πολύτιμα μέταλλα, μαζί με το αργό πετρέλαιο, τον χαλκό ή το κατεργασμένο πετρέλαιο, ανήκουν στα λεγόμενα «σκληρά» εμπορεύματα και παίζουν σημαντικό ρόλο στην αγορά εμπορευμάτων, ενώ η διαπραγμάτευσή τους γίνεται μέσω συμβολαίων. Τα συμβόλαια σε πολύτιμα μέταλλα περιλαμβάνουν futures (συμβόλαια μελλοντικής απόδοσης), spot (συμβόλαια τρέχουσας τιμής), forwards (προθεσμιακά συμβόλαια) και options (συμβόλαια δικαιωμάτων προαίρεσης).

Ο μεσάζων που παρέχει τη δυνατότητα διαπραγμάτευσης των συμβολαίων futures είναι η χρηματιστηριακή αγορά των futures ή χρηματιστηριακή αγορά εμπορευμάτων. Οι επενδυτές από όλον τον κόσμο έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε περίπου 50 κύριες αγορές εμπορευμάτων, στις οποίες πολύτιμα μέταλλα όπως ο χρυσός, το ασήμι, η πλατίνα και το παλλάδιο, αποτελούν τα δημοφιλέστερα επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία λόγω της υψηλής οικονομικής και διαχρονικής τους αξίας. Παρόλο που η Ασία είναι η μεγαλύτερη αγορά πολύτιμων μετάλλων παγκοσμίως (με την Κίνα, την Ινδία και τη Σιγκαπούρη να αποτελούν τους κορυφαίους καταναλωτές των εν λόγω εμπορευμάτων), η αγορά των εμπορευμάτων κυριαρχείται από ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες και οι μεγαλύτερες εταιρείες πολύτιμων μετάλλων έχουν την έδρα τους στον Καναδά και τη Γερμανία.

Η χρηματιστηριακή αγορά των συμβολαίων futures, στην οποία εκτός από τα νομίσματα και τους δείκτες αποτελούν επίσης αντικείμενο διαπραγμάτευσης ο χρυσός και άλλα πολύτιμα μέταλλα, είναι διαθέσιμη όλο το 24ωρο εκτός σαββατοκύριακου. Σε γενικές γραμμές, η αγορά των πολύτιμων μετάλλων πραγματοποιείται με δύο κύριους τρόπους: μέσω συμβολαίων spot και μέσω συμβολαίων futures. Ενώ τα συμβόλαια spot περιλαμβάνουν τη φυσική αγορά ή πώληση αυτών των εμπορευμάτων με πληρωμή και παράδοση στην ημερομηνία spot (συνήθως δύο εργάσιμες μετά την ημέρα της συναλλαγής), τα futures είναι τυποποιημένα συμβόλαια που περιλαμβάνουν την αμοιβαία συμφωνία μεταξύ δύο μερών για την αγορά ή την πώληση μιας συγκεκριμένης ποσότητας και ποιότητας πολύτιμων μετάλλων σε συμφωνημένη τιμή (τη λεγόμενη τιμή future), με παράδοση και πληρωμή σε μεταγενέστερη ημερομηνία (τη λεγόμενη ημερομηνία παράδοσης). Η αγοραπωλησία των futures δεν προϋποθέτει τη φυσική κατοχή των υπό διαπραγμάτευση εμπορευμάτων και πραγματοποιείται ηλεκτρονικά.

Συναλλαγές σε χρυσό και πολύτιμα μέταλλα

Τα πιο δημοφιλή πολύτιμα μέταλλα για συναλλαγές είναι ο χρυσός, η πλατίνα, το παλλάδιο και το ασήμι ενώ ο υψηλός όγκος συναλλαγών αυτών των εμπορευμάτων αποδίδεται στο ότι διατηρούν την εσωτερική τους αξία, ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνθήκες. Η προτίμηση για την ηλεκτρονική αγορά και ακόμη και τη φυσική κατοχή των πολύτιμων μετάλλων ως μακροπρόθεσμη επένδυση έχει αυξηθεί σε τεράστιο βαθμό τις τελευταίες δεκαετίες. Οι συναλλαγές σε πολύτιμα μέταλλα παρουσιάζουν ευκαιρίες και για όσους ενδιαφέρονται για βραχυπρόθεσμες επενδύσεις δεδομένου ότι τα παράγωγα και οι διαπραγματεύσιμες συμβάσεις απαιτούν μικρότερο κεφάλαιο και αποτελούν έναν απλούστερο τρόπο επένδυσης στις κινήσεις των τιμών αυτών των μετάλλων.

Σε αντίθεση με τα περισσότερα εμπορεύματα που εξαρτώνται κυρίως από το επίπεδο παραγωγής και κατανάλωσης, οι τιμές διαπραγμάτευσης του χρυσού, για παράδειγμα, δεν εξαρτώνται από αυτά: ακολουθούν τον παλμό των πολιτικών μεταβολών και καθιστούν τον χρυσό να λειτουργεί ως ένα μέσο εξασφάλισης έναντι άλλων αγορών, σε περιόδους αβεβαιότητας. Μαζί με τον χρυσό, η πλατίνα, το παλλάδιο και το ασήμι θεωρούνται επίσης πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία τα οποία διαπραγματεύονται οι επενδυτές, θεωρώντας τα ως αποθέματα αξίας σε καιρούς νομισματικής αβεβαιότητας.

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν τις διακυμάνσεις των τιμών και μπορεί να προκαλέσουν μεταβλητότητα στην αγορά των πολύτιμων μετάλλων. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, των οποίων οι επενδύσεις είναι κερδοσκοπικής φύσης και μπορεί να προκαλέσουν ανοδικές ή καθοδικές κινήσεις των τιμών. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει την αγορά είναι οι τάσεις του τελικού καταναλωτή, οι οποίες διαμορφώνονται κυρίως από τους αγοραστές κοσμημάτων: η ζήτηση για κοσμήματα προκαλεί άνοδο των τιμών στις αγορές των μετάλλων. Η κατάσταση της οικονομίας έχει επίσης επίδραση στις τιμές των αγορών. Σε μία οικονομία με καλές επιδόσεις παγκοσμίως, το επίπεδο του πλούτου συνδέεται άμεσα με τη ζήτηση για κοσμήματα από χρυσό και άλλα πολύτιμα μέταλλα: όταν οι επενδυτές αναζητούν επενδυτικές επιλογές με υψηλότερο ρίσκο, οι τιμές κάποιων πολύτιμων μετάλλων πέφτουν ενώ οι τιμές άλλων αυξάνονται. Τέλος, αλλά εξίσου σημαντικό, οι μεταβολές στη ζήτηση για άλλα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία πέρα των πολύτιμων μετάλλων, συμβάλλουν και αυτές με τη σειρά τους στη διακύμανση των τιμών τους.

Ιστορική επισκόπηση της διαπραγμάτευσης του χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων

Τα πολύτιμα μέταλλα και ιδιαιτέρως ο χρυσός, υπήρξαν πάντα το σύμβολο του πλούτου. Από την προϊστορική εποχή, όταν ο χρυσός χρησιμοποιούταν στα πλαίσια του συστήματος του αντιπραγματισμού, και μέσω των αιώνων, είτε με τη μορφή νομισμάτων είτε σε πλάκες ή σε ράβδους σταθερής καθαρότητας και βάρους, ο χρυσός αποτελεί ένα πολύτιμο και περιζήτητο περιουσιακό στοιχείο. Τα πρώτα χρυσά νομίσματα κόπηκαν το 600 π.Χ και η χρήση του χρυσού ως μέσο έκφρασης της νομισματικής ισοτιμίας (το σύστημα του χρυσού κανόνα) διήρκεσε μέχρι τη δεκαετία του 1930. Ως ένα εξαιρετικά ηλεκτρικά αγώγιμο και ελατό μέταλλο, ο χρυσός είναι μη αντιδραστικός προς άλλα στοιχεία και χρησιμοποιείται σε διάφορους τομείς όπως την κατασκευή κοσμημάτων, την παραγωγή εμπορεύσιμων χημικών προϊόντων, την κατασκευή ηλεκτρονικών ειδών και ακόμη και την ιατρική. Ο χρυσός ως χρηματικό εμπόρευμα αντικαταστάθηκε από το νομισματικό σύστημα fiat (παραστατικό χρήμα) μετά το 1976, αλλά συνεχίζει να παραμένει ένα υγιές επενδυτικό περιουσιακό στοιχείο μέχρι σήμερα.

Μαζί με τον χρυσό, το ασήμι χρησιμοποιείται επίσης πάνω από 4 χιλιετίες ως μέσο έκφρασης της νομισματικής ισοτιμίας με το νομισματικό σύστημα του κανόνα του αργύρου να διαρκεί έως τον 19ο αιώνα. Η βιομηχανική, εμπορική και καταναλωτική ζήτηση για το ασήμι, το καθιστούν ένα ισχυρό επενδυτικό περιουσιακό στοιχείο και παράγωγα προϊόντα όπως τα συμβόλαια futures σε ασήμι διαπραγματεύονται σε διάφορες χρηματιστηριακές αγορές του κόσμου. Με την έλευση των ηλεκτρονικών επενδύσεων, τα διαπραγματεύσιμα προϊόντα του αργύρου αποτελούν μια εύκολη διέξοδο μακροπρόθεσμης επένδυσης στην τιμή του αργύρου.

Σε σχέση με τις συναλλαγές σε χρυσό και ασήμι, τα οποία βρίσκονται στο προσκήνιο ως επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία από την εποχή των αρχαίων πολιτισμών, η πλατίνα και το παλλάδιο έχουν μικρότερη ιστορία στον χρηματοοικονομικό τομέα. Ωστόσο, λόγω της σπανιότητας και της ποσότητας της ετήσιας εξόρυξής τους, σε συνδυασμό με τις διάφορες χρήσεις τους σε διάφορους βιομηχανικούς τομείς, η τιμή πώλησής τους κατά καιρούς ξεπερνά ακόμα και αυτήν του χρυσού. Όντας 10 φορές σπανιότερη από τον χρυσό, η πλατίνα συνδέεται με τον πλούτο και τα κράματα λευκόχρυσου με πλατίνα χρησιμοποιούνταν ήδη στην εποχή του προκολομβιανού πολιτισμού. Η πρώτη αναφορά για την πλατίνα στην Ευρώπη έγινε τον 16ο αιώνα και από τον 18ο αιώνα χρησιμοποιείται στην κατασκευή κοσμημάτων, στην αυτοκινητοβιομηχανία, στη βιομηχανία χημικών ουσιών, στην οδοντιατρική και ακόμα και στην ιατρική.

Όπως και η πλατίνα, το παλλάδιο παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην τεχνολογία. Από την ανακάλυψή του, στην Ευρώπη του 19ου αιώνα, η παγκόσμια ζήτηση για το παλλάδιο έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό, κυρίως στην αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά χρησιμοποιείται ευρέως και στην ιατρική, στη βιομηχανία ηλεκτρισμού, στην κατασκευή κοσμημάτων και φυσικά ως επενδυτικό περιουσιακό στοιχείο. Λόγω της προσφοράς και της ζήτησης (δηλαδή τον καθορισμό της τιμής στην αγορά), σε καιρούς συνεχιζόμενης οικονομικής σταθερότητας η τιμή του παλλαδίου μπορεί να φτάσει την τιμή του χρυσού η ακόμα και να την ξεπεράσει, ενώ η τιμή του σε περιόδους οικονομικής αστάθειας είναι χαμηλότερη από αυτήν του χρυσού, καθιστώντας τον τελευταίο ένα πιο σταθερό μέσο επένδυσης σε μέταλλα.

Συναλλαγές σε χρυσό και πολύτιμα μέταλλα σήμερα

Τα πολύτιμα μέταλλα αποτελούν μερικά από τα πιο δημοφιλή σκληρά εμπορεύματα για συναλλαγές από τη δεκαετία του 1970. Παράλληλα με τη διαπραγμάτευση συναλλάγματος (forex), η επένδυση σε χρυσό και σε άλλα πολύτιμα μέταλλα μακροπρόθεσμα αποτελεί έναν παγκοσμίως δημοφιλή τρόπο για τη διαχείριση του κινδύνου ενός χαρτοφυλακίου σε περιόδους πληθωρισμού ή οικονομικής/πολιτικής αβεβαιότητας.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, τα γνωστά futures, είναι συμβάσεις παραγώγων που οφείλουν την ονομασία τους στο γεγονός ότι η αξία τους προέρχεται από την απόδοση του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου. Ένας από τους κύριους στόχους της επένδυσης σε πολύτιμα μέταλλα είναι ο μετριασμός του κινδύνου: δίνοντας τη δυνατότητα στον αγοραστή και τον πωλητή να καθορίζουν εκ των προτέρων την τιμή ή το επιτόκιο για μελλοντικές συναλλαγές, μπορούν να εξασφαλιστούν και οι δύο έναντι δραστικών ή ξαφνικών κινήσεων των τιμών οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες.

Η διαπραγμάτευση των πολύτιμων μετάλλων μπορεί να γίνει και στις δύο κατευθύνσεις: αν η αγορά αναμένεται να κινηθεί ανοδικά (bullish ή αλλιώς ανοδική τάση), η είσοδος στην αγορά μπορεί να γίνει με την αγορά συμβολαίου futures (θέση long) και η έξοδος με την πώλησή του. Αντιστρόφως, αν η αγορά αναμένεται να κινηθεί καθοδικά (bearish ή αλλιώς καθοδική τάση), η είσοδος στη συναλλαγή μπορεί να γίνει με την πώληση ενός συμβολαίου futures (θέση short) και η έξοδος με την αγορά ενός συμβολαίου. Δίνεται επίσης η δυνατότητα διαπραγμάτευσης πολλαπλών συμβολαίων futures, με ξεχωριστές θέσεις εισόδου και εξόδου, δηλαδή το άνοιγμα θέσεων σε διαφορετικές τιμές και το κλείσιμο σε μία τιμή ή αντιστρόφως. Η δυνατότητα πραγματοποίησης συναλλαγών και στις δύο κατευθύνσεις επιτρέπει στους επενδυτές να αποκομίσουν κέρδη ανεξαρτήτως του αν η αγορά κινείται ανοδικά ή καθοδικά.